ถ้าให้ลองนึกถึงอาหารไทยคำตอบแรกอาจจะเป็นต้มยำ แต่แน่นอนว่า 1 ใน 5 ของคำตอบ จะต้องมี ส้มตำอยู่แน่นอน ส้มตำเป็นอาหารที่มีอยู่ทุกภาคแล้วแต่ว่าแต่ละภาคจะประยุกต์นำเอาเอกลักษณ์ของภาคตนเองใส่ลงไปอย่างไร รสชาติของส้มตำนั้นมีเอกลักษณ์ก็คือความแซ่บ เผ็ด ร้อน จนบางครั้งอาจถึงขั้นน้ำตาไหลกันเลยก็ได้ และนั่นคือเสน่ห์ที่ทำให้หลายคนติดใจส้มตำกันมาแล้ว แถมยังเป็นเมนูคู่ใจของคนที่ลดน้ำหนัก เพราะมีมีปริมาณของคาร์โบไฮเดรตและไขมันที่น้อยมาก หรือแทบจะไม่มีเลยก็ว่าได้ ไม่ใช่เฉพาะคนไทยเท่านั้นที่ชอบทานส้มตำ ชาวต่างชาติที่เข้ามาท่องเที่ยวในประเทศไทยเมื่อได้ทานส้มตำ ต่างก็ชื่นชอบและติดใจในรสชาติ วันนี้จะนำเอาที่มาของส้มตำมาให้คนไทยอย่างเราได้รับทราบกันจะได้นำไปบอกต่อได้อย่างแม่นยำ
ส้มตำเป็นการนำเอาวัตถุดิบในท้องถิ่นหรือที่หาได้ง่ายอย่างมะละกอมาขูดหรือสับให้เป็นเส้นๆ มาตำในครกกับ มะเขือเทศ ถั่วลิสงคั่ว กุ้งแห้ง พริก และกระเทียม ปรุงรสด้วยน้ำตาลปี๊บ น้ำปลา ปูดองหรือปลาร้า ให้มีรสเปรี้ยว เผ็ด และออกเค็มเล็กน้อย นิยมกินกับข้าวเหนียวและไก่ย่าง มีกะหล่ำปลี ถั่วฝักยาว และผักบุ้ง เป็นเครื่องเคียง โดยหลายๆ คนพูดกันว่าอาหารประเภทส้มตำนี้มีต้นกำเนิดมาจากภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสานของเรานั่นเอง คนทางภาคอีสานเรียกส้มตำว่า ตำบักหุ่ง หรือตำหมากหุ่ง หมากหุ่งก็คือมะละกอในภาษาอีสาน
มะละกอนั้นเป็นพืชที่มีถิ่นฐานเดิมอยู่ทวีปอเมริกากลาง และได้แพร่หลายเข้ามาสู่กรุงศรีอยุธยาตั้งแต่ก่อนแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแล้ว เพราะท่านราชทูต เดอ ลา ลูแบร์ ได้บันทึกไว้ว่า พบผลมะละกอ แต่ชาวสยามเรียกว่าแตงไทย (melon) และในช่วงเวลาหนึ่ง รัฐสยามได้สนับสนุนให้ชาวไร่ชาวนาปลูกมะละกอเพื่อนำมาสกัดเอายางมะละกอสำหรับส่งขายต่างประเทศในตอนนั้นจึงมีการส่งเสริมปลูกกันมาก และมีการนำเข้ามะละกอพันธุ์ฮาไวเอียนมาเพื่อคัดเลือกสายพันธุ์โดยใช้โรงเรียนกสิกรรม ตำบลทับกวาง เป็นสถานีทดลอง และนั่นก็อาจจะเป้นจุดเริ่มต้นที่มีการนำเอามะละกอมาเผยแพร่ในประเทศไทย
ส่วนการคิดนำเอามะละกอมาประกอบเป็นอาหารนั้น อาจจะต้องใช้หลักฐานทางประวัติศาสตร์หรือตำราอื่นๆ มาศึกษาเพื่อถามถึงที่มาของส้มตำ แต่อย่างไรก็ตามคนไทยทุกคนต่างก็คิดและเชื่อว่ามาจากทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และมีรสชาติที่อร่อย จัดจ้าน และปากคนไทย จึงมีการเผยแพร่ไปยังภูมิภาคต่างๆ และปรับแต่งให้เข้ากับวัตถุดิบของแต่ละภาคด้วย ต่อมาก็ได้มีการเปลี่ยนแปลงและเพิ่มเติมวัตถุดิบจากมะละกอเป็นแตงกวา ถั่วบ้าง หรือใส่เนื้อสัตว์ลงไปเพื่อเพิ่มคุณค่าทางโภชนาการให้มากยิ่งขึ้น
